Rewitalizacja rynku w Jordanowie wraz z obszarem przyległym.
Projekt: BXBstudio Bogusław Barnaś & Arch. Piotr Ehrenhalt
Współpraca: IMB Asymetria
Lokalizacja: Jordanów, Polska
Data/Date: 2010
Rys historyczny
Jordanów ulokowany został na prawie magdeburskim w 1564 roku. Założycielem miasta był wojewoda krakowski Wawrzyniec Spytko Jordan.
W początkowym okresie miasto było ośrodkiem handlu i rzemiosła. Pod koniec XIX wieku, ze względu na walory wypoczynkowe, przybrało charakter turystyczno-uzdrowiskowy. Powszechnie nazywane było „Zielonym Miasteczkiem.
Niestety w okresie powojennym tradycje turystyczne miasta podupadły na rzecz rozwoju przemysłu. Postępowało stopniowe zaniedbanie i degradacja miasta, w tym rynku miejskiego.
Rekomendowana strategia rozwoju przewiduje przywracanie turystycznego charakteru Jordanowa. Realizację tego celu przybliży proponowana rewitalizacja i aktywizacja przestrzeni rynku oraz obszaru przyległego.
2. Podstawowe cele i założenia projektu
Scalenie czterech kwartałów rynku, podkreślenie osi kompozycyjnych i widokowych
Komunikacyjne i funkcjonalne spojenie kwartałów z pierzejami rynku
Uporządkowanie zieleni istniejącej
Domknięcie pierzei rynku przez plomby mieszkalno-usługowe
Przywrócenie i zapis elementów historycznych
Zharmonizowanie i połączenie terenu przyległego z płytą rynku
3. Kompozycja
Główne osie kompozycyjne przebiegają ortogonalnie przez środek rynku nadając mu uporządkowany charakter.
W obrębie rynku podświetlone zostały dominanty - Ratusz, Urząd Gminy, Kościół oraz charakterystyczne akcenty, pomnik Wawrzyńca Spytko Jordana i figura św. Jana Nepomucena.
Wizualne zespolenie czterech kwartałów osiągnięto poprzez zorganizowanie otwartej przestrzeni w obrębie skrzyżowań.
4. Rozwiązania komunikacyjne
Na podstawie analizy natężenia ruchu i opinii mieszkańców podjęto decyzję o utrzymaniu diagonalnego układu Drogi Krajowej nr 28 oraz ulicy Kolejowej. W ulicach przebiegających dookoła rynku zastosowano ograniczenia prędkości, oraz utrzymano ruch jednokierunkowy. Dodatkowo w pierzejach północno-zachodniej i północno-wschodniej przejścia dla pieszych zastąpiono wprowadzeniem Strefy Zamieszkania z pierwszeństwem ruchu pieszego.
Wprowadzenie strefy płatnego parkowania stwarza okazję do uporządkowania parkingów ulokowanych dookoła rynku. Pośrodku pierzei północno-wschodniej proponujemy utworzenie dedykowanych miejsc parkingowych dla pracowników Urzędu Miasta połączonych z Ratuszem ciągiem pieszym.
Uporządkowano również przebieg i geometrię ścieżek w przestrzeni plant.
5. Przestrzeń publiczna
Jednym z głównych celów projektu jest scalenie i reorganizacja przestrzeni miejskiej w obrębie rynku. W zakresie opracowania wyodrębnić można kilka stref funkcjonalnych.
Proponujemy wykreowanie placu miejskiego zorganizowanego wokół projektowanego pawilonu handlowo-informacyjnego w południowo-zachodnim kwartale rynku. Powierzchnia kwartału zostanie utwardzona kostką granitową przy zachowaniu istniejących drzew w formie „zielonego baldachimu”.
Dzięki zastąpieniu asfaltu jednolitą nawierzchnią pieszo-jezdną bez progów i krawężników, ulice wzdłuż północnych pierzei rynku zostaną lepiej zaadoptowane do odbywających się tu poniedziałkowych jarmarków, koncertów oraz imprez okolicznościowych.
Nowoprojektowany „Park Ratuszowy” rewitalizuje i aktywizuje zaniedbany obecnie skwer na tyłach ratusza. Reprezentacyjna zielona promenada wzbogacona została takimi elementami jak przeniesiony w to miejsce pomnik Wawrzyńca Spytko Jordana, płyty metalowe w miejscach dawnych studni oraz maszty flagowe.
6. Zieleń
Uporządkowano szpalery zieleni w pierzejach kamienic oraz szpalery kompozycyjne które stanowią bufor akustyczny dla ruchu kołowego.
Zachowano i oznaczono tablicami zieleń o szczególnym znaczeniu: historyczny Dąb Wolności oraz ideowe 4 młode dęby: Jan Paweł II, Kardynał Stefan Wyszynski, bł. Piotr Dankowski, ks. Stanisław Pyrtek.
Oś „Parku Ratuszowego” uzupełniono szpalerem zieleni wysokiej oraz podkreślono kompozycją zieleni urządzonej.
Wycinkę ograniczono do usunięcia drzew iglastych źle harmonizujących się z charakterem rynku miejskiego oraz do nieuporządkowanych niewielkich drzew i krzewów.
7. Pawilon wielofunkcyjny
Projektowany pawilon wielofunkcyjny ulokowano w miejscu obecnego przystanku komunikacji zbiorowej, na wspólnej osi kompozycyjnej w stosunku do gmachu Ratusza. Powstanie budynku ma na celu integrację rozmaitych funkcji rozlokowanych obecnie na obszarze rynku w szpecących drobnych obiektach kubaturowych. Budynek składa się z dwóch części zawierających punkt informacji turystycznej, przystanek, poczekalnie autobusową, szalety miejskie, kiosk ruchu, punkt sprzedaży LOTTO oraz stację trafo.
Formą i materiałami pawilon nawiązuje do historycznej zabudowy jordanowskiego rynku, która składała się z podcieniowych domów o konstrukcji zrębowej. Były one zazwyczaj stawiane parami i posiadały wspólną sień przejazdową.
W projektowanym budynku zastosowano rozwiązania z zakresu architektury pasywnej, minimalizujące straty energii i koszty eksploatacji. Głęboki podcień pełni rolę zadaszenia przystanku oraz chroni przeszkloną elewację przed nadmiernym nagrzewaniem. Dwuspadowy dach ułatwia naturalną wentylację i pozyskiwanie wody deszczowej na potrzeby toalet. W celu urozmaicenia wyrazu architektonicznego budynku zastosowano zróżnicowane materiały pokrycia dachowego (gont, blacha) oraz elewacji (zręby drewniane, deski, szkło).
8. Mała architektura
Proponujemy odtworzenie dwóch spośród pięciu studni zlokalizowanych na terenie rynku w formie zadaszonej altany z siedziskiem. Każda ze studni, stanowiących niegdyś naturalny punkt skupiania ludzi, będzie miejscem gdzie można przysiąść, porozmawiać, schronić się przed deszczem lub słońcem. Zadaszonym studniom towarzyszą latarnie, zrekonstruowane w formie historycznych lamp gazowych.
Lokalizację dwóch studni we wschodniej części rynku wyznaczają metalowe płyty w posadzce.
Istniejące fontanny zostały przebudowane. Północną fontannę przesunięto do linii osi kompozycyjnej z fontanną południową.
W obrębie rynku przewidziano trzy typy ławek ze zrębów drewnianych, według projektu na planszach. Ławki z oparciem rozmieszczono wzdłuż ciągów pieszych. W rejonie przystanku autobusowego zastosowano obustronne ławki płaskie. Strefa „Parku Ratuszowego” wzbogacona została o minimalistyczne ławki drewniane, uniesione ponad powierzchnię czerwonego porfiru, podkreślonego oprawą świetlną mocowaną do spodu siedziska.
Przewiduje się rozmieszczenie innych systemowych elementów małej architektury, takich jak parkingi rowerowe, kosze na smieci, tablice informacyjne w podobnej stylistyce, oraz zachowanie dwóch tablic pamiątkowych.
9. Teren przyległy
Objęty projektem teren przyległy połączony został z płytą rynku ciągiem pieszym stanowiącym przedłużenie jednej z osi kompozycyjnych. Trakt opuszcza rynek bramą w projektowanej zabudowie plombowej, przebiega wzdłuż projektowanego placu zabaw, łącząc się następnie z przewidzianą w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego drogą dojazdową. Układ projektowanych alejek spacerowych wkomponowany został w warstwice wyznaczające istniejący spadek terenu. U podnóża stoku przewidziano lokalizację muszli koncertowej umożliwiającej organizację koncertów i imprez plenerowych.
10. Rozwiązania materiałowo-technologiczne
W ramach przebudowy infrastruktury technicznej planuje się umieszczenie wszystkich przewodów elektrycznych pod ziemią. Proponujemy również przeniesienie istniejącej stacji trafo do projektowanego pawilonu, będzie to jednak uwarunkowane zgodą zakładu energetycznego.
Projekt zakłada odkrywkę nawierzchni historycznej z porfiru brunatnoczerwonego w obrębie dwóch północnych pierzei. Planuje się wykorzystanie jej jako projektowanej nawierzchni pieszo-jezdnej w przypadku stwierdzenia dobrego stanu technicznego lub wykonanie nawierzchni z tego samego materiału.
Ulice wzdłuż południowych pierzei – porfir szary.
Ciągi i powierzchnie piesze w obrębie plant – kostka granitowa lub betonowa.
